Wandel langs de expressionistische bouwwerken van het voormalige Wilde Westen van Amsterdam

Reisjournalist Sander Groen verkent om de week een onvermoede bestemming in Nederland. Aflevering 30: de Amsterdamse Mercatorbuurt.

‘Je ziet het er misschien niet meteen aan af, maar dit is eigenlijk een Italiaans plein.’ De deelnemers kijken verbaasd om zich heen, een enkeling grinnikt. Maar rondleider João Vitalis maakt geen grap: ‘Dit plein is ontworpen door Berlage. Kijk eens naar die galerijen daar en die torens hier, die tref je ook aan in Italië. Het Mercatorplein zou ook Piazza di Mercatore kunnen heten.’ Een eeuw geleden werd Amsterdam grootscheeps uitgebreid in de stijl die destijds in de mode was: de aan het expressionisme verwante Amsterdamse School. Wie met een gids van Museum Het Schip door de Mercatorbuurt wandelt, ontdekt dat Plan Zuid dan wel beroemder is, maar Plan West minstens zo mooi.

Mercatorplein

Aan Plan West, het stadsuitbreidingsplan waarmee in twee jaar tijd zesduizend woningen uit de grond werden gestampt, werkten talloze architecten mee. Dé bouwmeester van toen, Hendrik Berlage, bedacht het centrale plein. Tien jaar geleden was dit nog een probleemwijk, sinds een grondige opknapbeurt is de gentrificatie in volle gang.

Jeruzalemkerk

Architect Jantzen ontwierp protestantse kerken door het hele land, maar de Jeruzalemkerk (Jan Maijenstraat 14) moet wel zijn mooiste zijn. Hij ontwierp het symmetrische gebouw, en ook het interieur, inclusief houten banken, zwierige lampen en kleurige glas-in-loodramen, die het verhaal vertellen van de schepping in zeven dagen.

De Wissel

Een schoolgebouw als een oceaanstomer, compleet met kloeke schoorstenen, ontworpen door een onbekende architect. De Wissel (Cabralstraat 1) werd gebouwd in 1926 als lagere school, diende als kerk, later weer als school en nu onder de naam MidWest als creatief verzamelgebouw en flexwerkplek. In de voormalige gymzaal is een café.

Vierwindstrekenbrug

Piet Kramer is de beroemdste bruggenbouwer van Amsterdam en de Vierwindstrekenbrug (Jan van Galenstraat/Admiralengracht) is een van zijn meesterwerken. Let op het vernuftige metselwerk, de gietijzeren relingen, de gebogen zitjes en de beelden van Hildo Krop die de windstreken verbeelden: een eskimo (noord), een jager (zuid), een havenarbeider (oost) en een beurshandelaar (west).

Het Sieraad

Ook dit imposante Amsterdamse Schoolgebouw (Postjesweg 1) lijkt op een oceaanstomer, afgemeerd in de Kostverlorenvaart. Voorheen ambachts- en edelsmedenschool, nu dient Het Sieraad als evenementenlocatie, bedrijfsverzamelgebouw, dansschool en restaurant met terras aan het water. Hier verbeelden de beelden van Hildo Krop de ambachten die er werden onderwezen.