De verrassende keuzes van kunstenaar Luc Tuymans
De Belgische kunstenaar Luc Tuymans mocht een tentoonstelling samenstellen en maakte een keuze die verrast.
Het is een onverwachte zet. Toen De Belgische schilder Luc Tuymans was uitgenodigd een tentoonstelling te maken, selecteerde hij abstracte Belgische kunst. Nogal verrassend, want België kent geen traditie van abstracte kunst. Tuymans toont in het Museum van Hedendaagse Kunst in Antwerpen (M HKA) kunstenaars die in vergetelheid zijn geraakt. Ten onrechte, vindt hij. Door werken van deze vergeten generatie kunstenaars te combineren met werk van jongere kunstenaars en van gevestigde namen, hoopt Tuymans die oudere kunst weer tot leven te wekken. Tegelijker kan hij laten zien dat jonge, Belgische abstracte kunst springlevend is.
België heeft geen Mondriaan en ook geen Schoonhoven. Wie denkt aan moderne Belgische kunst, komt eerder op de surrealist René Magritte of de groteske schilderijen van James Ensor. Abstracte kunst is ook niet waar de schilder Tuymans zelf bekend van is. Ja, hij heeft de neiging een en ander weg te laten, schilderijen te maken waarin de verf meer suggestie dan ding is. Maar echt giswerk wordt het bij Tuymans nooit.
De kunst waar hij de toeschouwer in het M HKA aan overlevert, vereist wat geduld van de kijker. Dat is precies wat Tuymans verlangt. 'Een gebalanceerde oefening in kijken', noemt hij dat in de catalogus.
Stug
Tuymans (Mortsel, 1958) is geen prater, hij is behoorlijk stug. Even lijkt hij zo min mogelijk lettergrepen per antwoord te willen verspillen. Zijn kin zit in zijn jas verstopt, zijn gedachten zijn elders. Maar die stroefheid en tegenzin slinken vanzelf als hij door zijn tentoonstelling loopt. Hij is duidelijk trots. En hij wil een voorbeeld stellen: 'Een museum moet fungeren als een geheugen, dat laat ik hier zien.'
Dat geheugen, daarmee is namelijk iets misgegaan, volgens Tuymans. Want hoe kan het anders dat we Belgische abstracten als Jef Verheyen en Guy Mees vergeten zijn? Het heeft er in elk geval mee te maken dat ze individualistisch werkten, er was geen groep van Belgische abstracten. De invloeden komen van her en der: een beetje de Stijl, vleugje Zero, wat op-art en ook het abstract-expressionisme is te herkennen.
Toch gelooft Tuymans dat er iets is dat de Belgische abstracte kunst kenmerkt. Er zit steeds een spoor van realisme in, dat was toen zo en dat is nu nog steeds zo. Wie met de schilder door de tentoonstelling loopt, gelooft dat meteen. Bij elk werk weet hij iets te vertellen, omdat hij bijna alle vijftien kunstenaars kent of heeft gekend: een persoonlijke achtergrond, kunsthistorische verwijzing, een anekdote. Hij vertelt steeds iets wat die soms kille, abstracte kunstwerken het beetje jeu geeft dat ze makkelijker te waarderen (en te verteren) maakt.
'Ik hoop dat mensen gaan inzien dat iets niet is wat ze denken. Kijk maar eens langer. Dan komt er een gedachtenstroom op gang', belooft hij. Over die beoogde toeschouwer heeft Tuymans uitvoerig nagedacht. De zalen zijn vrij leeg, rustig. En de muren moesten lichtgrijs zijn. Niet zomaar lichtgrijs, hij gaf het museum een exacte kleurcode. Tuymans noemt dat grijs nu zijn eigen abstracte kunstwerk, terwijl hij zijn gezicht in de gebruikelijke norse plooi houdt. Er mag kort gelachen worden, maar dan vervolgt hij in alle ernst: 'Het grijs verandert de lichtintensiteit, dat ervaart iemand meteen bij binnenkomst. Dat draagt bij aan het museumgevoel.'
Abstracte Belg in Haarlem
Een van de kunstenaars die Luc Tuymans selecteerde, Philippe Van Snick (1946), heeft momenteel een solotentoonstelling in Museum De Hallen in Haarlem. Van Snick bouwt zijn schilderkunst op volgens een kleurcodering. 'Dat systeem biedt me een kader om in te werken, dat is rustgevend', vertelt hij in een video die De Hallen maakte. Van Snick onderscheidt tien kleuren op zijn palet, waaronder ook goud en zilver: 'om de schilderkunst volledig te omarmen'.
Philippe Van Snick, De Hallen, Haarlem, t/m 16/05.
Helaas voor die toeschouwers zal de kunstenaar niet bij de kunstwerken blijven staan voor tekst en uitleg. Misschien is dat ook wel prettig, gezien zijn weerspannige houding. Tuymans maakt zich geen zorgen of de toeschouwers dat realisme zelf uit deze abstracte kunst weten te peuren.
Hij vertelt: 'Er komt natuurlijk een zaaltekst, maar verder heb je niet zo veel tekst nodig. Vooral de jongere generatie kunstenaars is dat gewend, dat je steeds tekst moet maken bij je kunst.' En dan: 'Ik hoop op een visuele ervaring die achterblijft.' Even is hij stil, dan concludeert hij geamuseerd: 'En dat klinkt dan wel weer heel abstract.'
The Gap, Abstracte kunst uit België. Een selectie. M HKA, Antwerpen, t/m 29/05.
Parasol Unit in Londen presenteerde eind vorig jaar een gelijknamige tentoonstelling door Luc Tuymans. De deelnemende kunstenaars waren dezelfden, maar de selectie van kunstwerken in Antwerpen wijkt af.
Ontvang elke dag de Volkskrant Avond Nieuwsbrief in uw mailbox, met het nieuws van vandaag, tv-tips voor vanavond, en alvast zes artikelen uit de krant van morgen. Schrijf u hier in.
