Drie onbekende schilderijen van Piet Mondriaan ontdekt

Het was jarenlang een familiegeheim: in de woonkamer van de oma van Nick Draaijer (32) hing een echte Mondriaan, een portret van Draaijers betovergrootmoeder. Toen de schrijver besloot de geschiedenis van het portret te onderzoeken, ontdekte hij twee onbekende portretten van Mondriaan.

Het gaat om portretten van een meisje en een jongetje, Bets en Nicolaas, kinderen van Draaijers betovergrootvader Cees Bergman. Deze kinderportretten bevinden zich in privécollecties in Nederland. Met zijn zoektocht vond Draaijer bovendien een portret dat slechts van een zwart-wit foto bekend was en hij wist de geportretteerde op een ander werk te identificeren. Ook hier gaat het om kinderen van Cees Bergman.

In zijn boek De geheime portretten van Mondriaan beschrijft Draaijer de band tussen zijn betovergrootvader Cornelis ‘Cees’ Bergman en Mondriaan. Zonder historiografische ervaring, maar met ‘nieuwsgierigheid als kompas’, zocht Draaijer voor zijn onderzoek verre familieleden en Mondriaan-kenners op, spitte archieven en familiealbums door, las brieven, manuscripten en literatuur over kunst.

Buitenbeentjes

Mondriaan-kenner Wietse Coppes, kunsthistoricus en conservator bij het Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis (RKD) is verrast door de vondst: ‘Kinderportretten zijn buitenbeentjes in Mondriaans oeuvre. Omdat de schoorsteen moest roken, heeft hij wel veel portretten gemaakt, wat hij vervelend vond, want ‘het moest altijd naar de smaak van de mensen’ zijn, in zijn woorden. Maar voor een goede vriend stak hij er vast meer liefde in. Die aandacht zie je in deze werken: ze zijn minder stijf en formeel.’

Coppes noemt de vriendschap tussen Bergman en Mondriaan het belangrijkste nieuwe inzicht: ‘Dit onderzoek bevestigt dat deze vriendschap sterker was dan voorheen gedacht. En hoe meer je van iemand weet, hoe beter je diens werk begrijpt. Mondriaan wordt vaak afgeschilderd als een eenzame kluizenaar, maar het tegendeel blijkt: hij onderhield gemakkelijk warme vriendschappen.’

Onbekende aquarel

Sinds Mondriaans online oeuvrecatalogus drie jaar geleden verscheen, zijn tot nu toe zeven ‘nieuwe’ werken ontdekt, inclusief deze kinderportretten. Een van de andere ontdekkingen presenteert het RKD maandag: een aquarel van twee schuurdeuren in Brabant. Het RKD kwam het kunstwerk op het spoor nadat het Zweedse veilinghuis Bukowskis het instituut benaderde om te onderzoeken of het (gesigneerde) werk echt van Mondriaan was.

Het kunstwerk was in bezit van familieleden van Greta Heijbroek, met wie Mondriaan aan het begin van de vorige eeuw korte tijd verloofd was. In 1904 verbleef Mondriaan het hele jaar in het Brabantse dorp Uden, op uitnodiging van een vriend. Vermoedelijk heeft hij deze schuurdeuren in Nistelrode geschilderd. De ontdekte aquarel zal in mei in Stockholm worden geveild. Later dit ‘Mondriaan-jaar’ zal het RKD een geactualiseerde digitale oeuvrecatalogus van de kunstenaar presenteren.